دستگاه استریلایزر صنایع غذایی یا دستگاه اتوکلاو

استریل چیست؟

تاریخچه استریل؟

در چه زمینه هایی استفاده می شود؟

انواع دستگاه استریل چیستند؟

در صنایع غذایی و نوشیدنی برای عرضه بهداشتی و افزایش ماندگاری انواع غذا نوشیدنی از دو روش استریلیزیشن و پاستوریزیشن استفاده می شود که قبل از معرفی انواع دستگاههای مربوط دو مدل را کمی توضیح می دهیم

استریل کردن به چه معناست؟ و تاریخچه آن

استریل کردن فرایند است که در طی آن میکرو ارگانیسم ها و عوامل انتقال دهنده آنها مانند قارچ ها ، باکتری ها و ویروس ها در ماده یا جسم از بین می روند.

هر ماده بر اساس جنس و نوع استفاده فرایند استریلیزاسیون خودش را دارد و با یکی از روش های زیر منطبق است:

1. استریل گرماخشک

2. استریل گرمایی مرطوب

3. استریل شیمیایی

4. استریل رادیو اکتیو یا گام

5. اتوکلاو اتیلن اکساید

6. اتوکلا پلاسما

7. فیلتراسیون

در ابتدا که استریلیزیسون در حوزه پزشکی مطرح شد و با گسترش صنعت به سمت تولید انبوه و صنعتی و نیاز به نگهداری بلند مدت مواد غذایی و دارویی و لوازم پزشکی نیاز به استریلیزاسیون صنعتی ایجاد شد و دستگاههای مربوط به آن تولید شد.

استریل کردن تاریخچه طولانی دارد و اگر رشته تاریخ را دنبال کنیم به بقراط می رسیم اما جذابیت این موضوع برای ما و احتمالا شما از اولین دستگاه اتوکلاوی است که ساخته شده است. چارلز چمبرلند همکار و دانش آموز لوئی پاستور در سال 1876 یعنی بیش از 145 سال پیش اولین دستگاه دستگاه استریلیزیشن تحت فشار بخار ،اتوکلاو، را ساخت. اما اولین اتوکلاوی که شبیه به نسخه های کنونی است در سال 1933 در آمریکا ساخته شد.

پاستوریزه کردن به چه معناست؟

پاستوریزیشن فرایندی است که در طی آن به مواد غذایی حرارت می دهند تا میکرو ارگانیسم های موجود در آنها از بین برود. این فرایند را به افتخار دانشمند فرانسوی لوئی پاستور که مبدع این فرایند است پاستور کردن می گویند.

بر خلاف استریل کردن که تمامی میکروبها و ارگانیزمهای زنده را از بین می برد پاستوریزه کردن باعث کشته شدن تعدادی از میکروبها می شود تا از تخریب ماده غذایی و امکان بیماری زایی آن کم شود.

معمولا استریل کردن همین مواد غذایی باعث از بین رفتن طعم و کیفیت آنها می شود به همین دلیل از این روش استفاده نمی کنند.

استریلایزر صنایع غذایی و نوشیدنی

در صنایع غذایی و نوشیدنی برای استریل کردن از دستگاه اتوکلاو صنعتی استفاده می شود.

اتوکلاو صنعتی

دستگاههای اتوکلاو صنعتی مخازن تحت فشاری هستندکه برای محصولاتی که نیاز است در معرض گرما و فشار قرار گیرند استفاده می شود.

اصول کار دستگاه اتوکلاو صنعتی

این دستگاه وسیله ای است که فشار و گرما را همزمان در درون مخزن ایجاد می کند و معمولا در اتوکلاوهای صنعتی مورد استفاده در صنایع غذایی این گرما و فشار از طریق بخار آب انجام می گیرد.

طراحی و ساختار اتوکلاو

مخزت تحت فشار دستگاه اتوکلاو

برای طراحی مخازن ابتدا باید ضخامت دیواره مخزن محاسبه شود و برای اینکار از فرمول بارلو استفاده می شود. 

بعد از طراحی مخزن استانداردهای بالایی برای تست آن انجام می گیرد یکی از آزمایش ها به این صورت است که مخزن را از آب پر کرده و توسط یک پمپ به تدریج فشار آن را بالا می برند و به مدت 30 دقیقه مخزن باید بدون نشتی و چکه بماند.

اگر نیاز باشد اندازه دستگاه اتوکلاو بصورت غیرمعمول ، بزرگ باشد شکل مخزن بجای گرد می تواند مربع یا مستطیل باشد یا به جای افقی عمودی طراحی شود. و اگر قرار است این مخازن بزرگ در کف کارگزاری شود که معمولا این گونه است ، نیاز به کندن کف زمین برای نصب این دستگاه است.

مواد ساخت دستگاه اتوکلاو

مواد سازنده اتوکلاو مستقیما به موردی که برای آن استفاده می شود ربط دارد. اتوکلاو های بخار معمولا از استیل ضدزنگ ساخته می شوند.

برای حرارت های زیر 343 درجه سانتی گراد معمولا نیازی به تقویت دیواره اتوکلاو نیست اما برای بیشتر از دمای 399 درجه سانتی گراد باید از آلومینیوم حرارت بالا استفاده کرد.

درب اتوکلاو صنعتی

گرانترین قطعه دستگاه اتوکلاو درب باز شونده آن است. و بیشتر نگرانی های امنیتی به درب مربوط می شود.

از ملزومات درب این است که باید قطر آن کاملا به اندازه مخزن باشد تا بتوان به فضای کار دسترسی داشت ، باید بتواند در فشار و درجه حرارت بالا بسته بماند ، به راحتی باز و بسته شود و با کد حفاظتی مخزن مطابقت داشته باشد.

داخل محفظه اتوکلاو

محفظه داخلی اتوکلاو احتمال دارد از دستگاهی به دستگاهی دیگر متفاوت باشد. بعضی ها کف بزرگ برای گذاشت محصولات دارند و ورود بخار در کف یا سقف آنها تعبیه شده است.

محفظه های گرد کمترین پرت در فضای کاری را دارند و از این بابت جذاب هستند.

فضای کاری اتوکلاو بسته به درجه حرارتی که خواهد دید می تواند پوشش گالوانیزه ، آلومینیوم یا استیل ضد زنگ داشته باشد.

قسمت گرمایش اتوکلاو صنعتی

گرمایش در این دستگاهها دو صورت مرسوم دارد و با استفاده از هیترهای برقی یا گازی انجام می گیرد.

قسمت خنک سازی

بعد از اتمام کار در اتوکلاو نیاز است که گرما از آن خارج شود تا بتوان محصولات را خارج کرد و پروسه ها استریل کردن را ادامه داد.

نوع خنک کننده ای که در دستگاههای اتوکلاو مورد استفاده قرار می گیرد بستگی به دمایی دارد که به آن دست یافته اید.

در اتوکلاوهای معمولی قاعده خنک سازی از طریق پاشش آب سرد به داخل مخزن است.

دستگاه پاستوریزه یا پاستوریزاتور

برای پاستوریزه کردن از دو متد کلی استفاده می شود : 

• پاستوریزه محصولات قبل از بست بندی
• پاستوریزه محصولات بعد از بسته بندی

پاستوریزیشن قبل از بسته بندی

در این متد بسته به نیازهای خط تولید شما قبل از اینکه محصول وارد پروسه بسته بندی شود آن را پاستوریزه می کنید و در ادامه بسته بندی شده و به بازار عرضه می شود.

عکس سیستم پاستوریزیشن

دستگاه پاستوریزاتور بعد از بسته بندی

اگر خصوصیات خط تولید شما بگونه ای است که نیاز به پاستوریزیشن بعد از تولید و بسته بندی دارید در این مواقع از این دستگاهها استفاده می شود و شامل دو فرمت کلی می شود:

• تونل پاستور
• باکس بخار پاستور (اتاق پاستور)

تونل پاستور:
       در تونل پاستور کارکرد به این صورت است که محصولات از یک طرف وارد دستگاه می شوند ، در طول تونل عملیات پاستوریزیشن انجام می شود و از آن طرف خارج می شوند.

باکس بخار پاستور(اتاق پاستور):
    باکس پاستور برخلاف تونل پاستور ادامه دار و کانتینیوس نیست و محصولات داخل اتاق پاستور قرار می گیرند ، درب بسته می شود و بخار به اتاق تزرق می شود و بعد از طی زمان مشخص که پاستوریزیشن تکمیل شد درب باز شده و می توانید محصولات بیرون برده و به بازار عرضه کنید.

امروزه محصولاتی که از پاستوریزیشن استفاده می کنند رنج بالایی دارند و شامل: شیر ، آب ، نوشابه ، آبمیوه ، خامه ، انواع سس ، دوغ غذای ، کودکان و..