موتورخانه

موتورخانه چیست؟

موتورخانه اتاقی است که در ساختمان های مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی قرار دارد و تجهیزات لازم برای گرمایش و تامین آب گرم مصرفی ساختمان در آن جای گرفته است. موتورخانه قلب تپنده سیستم گرمایشی ساختمان به شمار می رود و وظیفه اصلی آن تولید و انتقال گرما به رادیاتورها، فن کوئل ها و یا سیستم های گرمایش از کف است.

چرا به موتورخانه نیاز داریم؟

سیستم های گرمایشی خانگی با موتور کوچک و ظرفیت پایین معمولا برای واحدهای مسکونی کوچک مناسب هستند. اما در ساختمان های بزرگتر با تعداد واحد بالا و یا اماکن تجاری و صنعتی که نیاز به گرمایش بیشتری دارند، استفاده از موتورخانه ضروری می شود. موتورخانه با بهره مندی از تجهیزات قدرتمند و راندمان بالا قادر است گرمای مورد نیاز کل ساختمان را تامین کند.

انواع موتورخانه

موتورخانه ها را بر اساس نوع کاربری ساختمان به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

موتورخانه مسکونی

موتورخانه های مسکونی معمولا در ساختمان های چند واحده، مجتمع های مسکونی و یا برج های مسکونی به کار می روند. ظرفیت حرارتی این نوع موتورخانه ها با توجه به متراژ کل ساختمان و تعداد واحدها تعیین می شود.

موتورخانه صنعتی

موتورخانه های صنعتی در کارخانه ها، بیمارستان ها، هتل ها، مراکز ورزشی و سایر اماکن صنعتی و تجاری با نیاز گرمایشی بالا مورد استفاده قرار می گیر  گیرند. ظرفیت حرارتی موتورخانه های صنعتی به مراتب بالاتر از موتورخانه های مسکونی است و تجهیزات به کار رفته در آنها نیز از استحکام و قدرت بیشتری برخوردارند.

اجزای اصلی موتورخانه

موتورخانه از بخش های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام نقشی حیاتی در تولید و انتقال گرما ایفا می کنند. مهمترین اجزای موتورخانه عبارتند از:

1- دیگ بخار (بویلر)

دیگ بخار قلب تپنده موتورخانه و مهمترین جزء آن به شمار می رود. وظیفه اصلی دیگ بخار تولید گرما از طریق سوزاندن سوخت (گاز، گازوئیل و یا مازوت) و تبدیل آن به آب داغ یا بخار است.

انواع دیگ بخار

دیگ های بخار در انواع مختلفی از جمله دیگ چدنی، دیگ فولادی و دیگ بخار واتر تیوب (Water Tube) تولید می شوند. انتخاب نوع دیگ بخار با توجه به ظرفیت حرارتی مورد نیاز، نوع سوخت مصرفی و بودجه پروژه انجام می شود.

2- مشعل

مشعل وظیفه سوزاندن سوخت و تامین حرارت مورد نیاز دیگ بخار را بر عهده دارد. مشعل ها با توجه به نوع سوخت مصرفی دیگ بخار به انواع مختلف گازی، گازوئیلی و مازوت سوز تقسیم می شوند.

3- پمپ ها

در موتورخانه از چند نوع پمپ استفاده می شود که هر کدام وظیفه خاصی را انجام می دهند. از جمله این پمپ ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•   پمپ سیرکولاسیون: وظیفه این پمپ به گردش درآوردن آب گرم در مدار گرمایش ساختمان است.
•   پمپ تغذیه دیگ: این پمپ آب برگشتی از سیستم گرمایش را به دیگ بخار بر می گرداند.
•   پمپ های لجن کش: در موتورخانه های با ظرفیت بالا از پمپ لجن کش برای تخلیه لجن استفاده می‌شود.
•   پمپ های دوزینگ: این پمپ ها در موتورخانه هایی که از مواد شیمیایی برای تصفیه آب استفاده می کنند، وظیفه تزریق مواد شیمیایی به آب را بر عهده دارند.

4- منبع انبساط

منبع انبساط برای جبران حجم اضافی آب گرم در سیستم گرمایش در هنگام افزایش دما به کار می رود. این منبع از افزایش فشار ناگهانی در سیستم و ترکیدن لوله ها جلوگیری می کند.

5- مبدل حرارتی

مبدل حرارتی در موتورخانه های با ظرفیت بالا و یا موتورخانه هایی که از سیستم های گرمایش خورشیدی یا سیستم های چیلر استفاده می کنند، به کار می رود. مبدل حرارتی وظیفه انتقال گرما از یک سیال به سیال دیگر را بر عهده دارد.

6- سیستم کنترل

سیستم کنترل وظیفه تنظیم و کنترل عملکرد تجهیزات موتورخانه را بر عهده دارد. این سیستم شامل ترموستات ها، سنسورها، شیرهای کنترلی و سایر تجهیزات کنترلی است که با توجه به دمای محیط و نیاز ساختمان، فعالیت تجهیزات موتورخانه را تنظیم می کنند.

7. دودکش

دودکش وظیفه خروج محصولات احتراق از دیگ را به خارج از ساختمان بر عهده دارد. دودکش ها باید از جنس مقاوم و نسوز باشند و به طور مرتب تمیز و بازدید شوند.

8. عایق بندی

عایق بندی لوله ها و مخازن در موتورخانه به منظور جلوگیری از هدر رفتن گرما و صرفه جویی در مصرف انرژی انجام می شود.

9. تجهیزات جانبی

موتورخانه ها ممکن است مجهز به تجهیزات جانبی مانند سختی گیر آب، دی ائریتور، سختی گیر رزینی، فیلتر تصفیه آب، سیستم ضد زنگ و سیستم اعلام حریق باشند.

نحوه عملکرد موتورخانه

در موتورخانه، سوخت (گاز، گازوئیل و یا مازوت) در مشعل سوزانده شده و حرارت حاصل از آن به دیگ بخار منتقل می شود. دیگ بخار آب را گرم کرده و به آب داغ یا بخار تبدیل می کند. آب گرم یا بخار تولید شده توسط پمپ سیرکولاسیون به رادیاتورها، فن کوئل ها و یا سیستم های گرمایش از کف در ساختمان منتقل می شود. گرمای آب گرم یا بخار از طریق رادیاتورها به محیط منتقل شده و باعث گرم شدن فضای داخلی ساختمان می شود. آب خنک شده از رادیاتورها و یا سیستم های گرمایشی به دیگ بخار برگردانده شده و مجددا گرم می شود. این چرخه به طور مداوم ادامه می یابد تا ساختمان گرم و مطبوع باقی بماند.

مزایای استفاده از موتورخانه

استفاده از موتورخانه مزایای متعددی دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•   راندمان بالا: موتورخانه ها از راندمان بالایی در تولید گرما برخوردار هستند و می توانند با مصرف سوخت کمتر، گرمای بیشتری را به ساختمان منتقل کنند.
•   کنترل دقیق دما: با استفاده از سیستم کنترل در موتورخانه می توان دمای محیط را به طور دقیق و مطابق با نیاز تنظیم کرد.
•   قابلیت استفاده از سوخت های مختلف: موتورخانه ها می توانند از سوخت های مختلفی مانند گاز، گازوئیل و یا مازوت استفاده کنند.
•   قابلیت تامین آب گرم مصرفی: علاوه بر گرمایش، موتورخانه ها می توانند آب گرم مصرفی ساختمان را نیز تامین کنند.
•   قابلیت استفاده در ساختمان های بزرگ: موتورخانه ها برای گرمایش ساختمان های بزرگ با تعداد واحد بالا و یا اماکن تجاری و صنعتی که نیاز به گرمایش زیادی دارند، ایده آل هستند.

نکات مهم در راه اندازی و نگهداری موتورخانه

1.   انتخاب تجهیزات مناسب: در انتخاب تجهیزات موتورخانه باید به ظرفیت حرارتی مورد نیاز، نوع سوخت مصرفی، بودجه پروژه و برند و کیفیت تجهیزات توجه کرد.
2.   نصب و راه اندازی توسط افراد متخصص: نصب و راه اندازی موتورخانه باید توسط افراد متخصص و با تجربه انجام شود تا از عملکرد صحیح و ایمن آن اطمینان حاصل شود.
3.   انجام سرویس های دوره ای: برای حفظ راندمان و کارایی موتورخانه باید به طور مرتب سرویس های دوره ای آن انجام شود.
4.   بازرسی دودکش ها: دودکش های موتورخانه باید به طور مرتب بازرسی و تمیز شوند تا از گرفتگی و ایجاد خطر آتش سوزی جلوگیری شود.
5.   استفاده از عایق بندی مناسب: عایق بندی مناسب لوله ها و تجهیزات موتورخانه می تواند از هدر رفتن گرما و اتلاف انرژی جلوگیری کند.
6.   انجام تعمیرات به موقع: در صورت بروز هرگونه مشکل در تجهیزات موتورخانه باید سریعا نسبت به تعمیر آن اقدام کرد تا از خرابی های بیشتر و هزینه های اضافی جلوگیری شود.
7.   استفاده از سیستم های تهویه مناسب: موتورخانه ها باید از سیستم تهویه مناسب برای تهویه هوای داخل و جلوگیری از تجمع گازهای مضر برخوردار باشند.
8.   رعایت نکات ایمنی: در هنگام کار با موتورخانه باید نکات ایمنی را به طور کامل رعایت کرد و از تجهیزات ایمنی مناسب مانند دستکش، عینک و ماسک استفاده کرد.

تعمیر و نگهداری موتورخانه

تعمیر و نگهداری موتورخانه از جمله اموری است که باید به طور مرتب و با دقت انجام شود تا از عملکرد صحیح و ایمن آن اطمینان حاصل شود. تعمیر و نگهداری موتورخانه شامل موارد زیر می شود:

•   بازرسی دوره ای: در این مرحله کلیه تجهیزات موتورخانه از جمله دیگ بخار، مشعل، پمپ ها، منبع انبساط، مبدل حرارتی و سیستم کنترل به طور کامل بررسی می شوند و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض می شوند.
•   انجام تعمیرات تخصصی: در صورت بروز هرگونه مشکل در تجهیزات موتورخانه باید از افراد متخصص و با تجربه برای تعمیر آن استفاده کرد.
•   تنظیم سیستم کنترل: سیستم کنترل موتورخانه باید به طور مرتب تنظیم و کالیبره شود تا عملکرد صحیح آن در گرمایش ساختمان و کنترل دما تضمین شود.
•   نظافت موتورخانه: موتورخانه باید به طور مرتب از گرد و غبار و آلودگی ها تمیز شود تا از عملکرد صحیح تجهیزات آن جلوگیری شود.

هزینه راه اندازی و نگهداری موتورخانه

هزینه راه اندازی و نگهداری موتورخانه به عوامل مختلفی از جمله ظرفیت حرارتی موتورخانه، نوع سوخت مصرفی، برند و کیفیت تجهیزات، هزینه نصب و راه اندازی، هزینه سرویس های دوره ای، هزینه تعمیرات و نگهداری و سایر عوامل دیگر بستگی دارد. به طور کلی می توان گفت که هزینه راه اندازی و نگهداری موتورخانه های مسکونی با ظرفیت حرارتی متوسط بین 10 تا 20 میلیون تومان در سال و هزینه راه اندازی و نگهداری موتورخانه های صنعتی با ظرفیت حرارتی بالا می تواند به چند صد میلیون تومان در سال نیز برسد.

جمع بندی

موتورخانه قلب تپنده سیستم گرمایشی ساختمان است و وظیفه مهم تولید و انتقال گرما به رادیاتورها، فن کوئل ها و یا سیستم های گرمایش از کف را بر عهده دارد. استفاده از موتورخانه مزایای متعددی مانند راندمان بالا، کنترل دقیق دما، قابلیت استفاده از سوخت های مختلف، قابلیت تامین آب گرم مصرفی و قابلیت استفاده در ساختمان های بزرگ دارد. با این حال، موتورخانه ها معایبی مانند هزینه بالا، فضای اشغال شده، نیاز به تخصص و تولید آلاینده نیز دارند.

انتخاب تجهیزات مناسب، نصب و راه اندازی توسط افراد متخصص، انجام سرویس های دوره ای، بازرسی دودکش ها، استفاده از عایق بندی مناسب، انجام تعمیرات به موقع، استفاده از سیستم های تهویه مناسب و رعایت نکات ایمنی از جمله نکات مهم در راه اندازی و نگهداری موتورخانه هستند. هزینه راه اندازی و نگهداری موتورخانه به عوامل مختلفی بستگی دارد و می تواند از 10 تا 20 میلیون تومان در سال برای موتورخانه های مسکونی تا چند صد میلیون تومان در سال برای موتورخانه های صنعتی متغیر باشد.

در نهایت، انتخاب موتورخانه مناسب و استفاده صحیح از آن می تواند در گرمایش مطبوع ساختمان و صرفه جویی در مصرف انرژی موثر باشد.

سوالات متداول

1. موتورخانه چیست؟

موتورخانه اتاقی است که در ساختمان های مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی قرار دارد و تجهیزات لازم برای گرمایش و تامین آب گرم مصرفی ساختمان در آن جای گرفته است.

2. چرا به موتورخانه نیاز داریم؟

سیستم های گرمایشی خانگی با موتور کوچک و ظرفیت پایین معمولا برای واحدهای مسکونی کوچک مناسب هستند. اما در ساختمان های بزرگتر با تعداد واحد بالا و یا اماکن تجاری و صنعتی که نیاز به گرمایش بیشتری دارند، استفاده از موتورخانه ضروری می شود.

3. انواع موتورخانه کدامند؟

موتورخانه ها را بر اساس نوع کاربری ساختمان به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

  موتورخانه مسکونی: موتورخانه های مسکونی معمولا در ساختمان های چند واحده، مجتمع های مسکونی و یا برج

4. اجزای اصلی موتورخانه کدامند؟

مهمترین اجزای موتورخانه عبارتند از:

1.   دیگ بخار (بویلر)
2.   مشعل
3.   پمپ ها
4.   منبع انبساط
5.   مبدل حرارتی
6.   سیستم کنترل

5. نحوه عملکرد موتورخانه چگونه است؟

در موتورخانه، سوخت (گاز، گازوئیل و یا مازوت) در مشعل سوزانده شده و حرارت حاصل از آن به دیگ بخار منتقل می شود. دیگ بخار آب را گرم کرده و به آب داغ یا بخار تبدیل می کند. آب گرم یا بخار تولید شده توسط پمپ سیرکولاسیون به رادیاتورها، فن کوئل ها و یا سیستم های گرمایش از کف در ساختمان منتقل می شود. گرمای آب گرم یا بخار از طریق رادیاتورها به محیط منتقل شده و باعث گرم شدن فضای داخلی ساختمان می شود.

6. مزایای استفاده از موتورخانه چیست؟

استفاده از موتورخانه مزایای متعددی دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  راندمان بالا

  کنترل دقیق دما

  قابلیت استفاده از سوخت های مختلف

  قابلیت تامین آب گرم مصرفی

  قابلیت استفاده در ساختمان های بزرگ

7. معایب استفاده از موتورخانه چیست؟

استفاده از موتورخانه معایبی نیز دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  هزینه بالا

  فضای اشغال شده

  نیاز به تخصص

  تولید آلاینده

8. نکات مهم در راه اندازی و نگهداری موتورخانه کدامند؟

  انتخاب تجهیزات مناسب

  نصب و راه اندازی توسط افراد متخصص

  انجام سرویس های دوره ای

  بازرسی دودکش ها

  استفاده از عایق بندی مناسب

  انجام تعمیرات به موقع

  استفاده از سیستم های تهویه مناسب

  رعایت نکات ایمنی

9. هزینه راه اندازی و نگهداری موتورخانه چقدر است؟

هزینه راه اندازی و نگهداری موتورخانه به عوامل مختلفی بستگی دارد و می تواند از 10 تا 20 میلیون تومان در سال برای موتورخانه های مسکونی تا چند صد میلیون تومان در سال برای موتورخانه های صنعتی متغیر باشد.