اسید سیتریک

اسید سیتریک

اسید سیتریک (Citric Acid)  یک  اسید آلی ضعیف  است که به طور طبیعی در مرکبات مانند لیمو، پرتقال، گریپ فروت و لیموترش یافت می شود. این ماده  پودر سفید رنگ ،  بدون بو  و  با طعم ترش  است. اسید سیتریک  در آب محلول است. اسید سیتریک چیست و چه کاربردهایی در زندگی روزمره ما دارد؟ در این مقاله به بررسی اسید سیتریک، منابع طبیعی، فرآیند تولید و کاربردهای متنوع این ماده شگفت انگیز در صنایع مختلف می پردازیم. 

منابع طبیعی اسید سیتریک

همانطور که اشاره شد، اسید سیتریک به طور طبیعی در مرکبات یافت می شود.  منابع اصلی اسید سیتریک عبارتند از:

•   لیمو
•   پرتقال
•   گریپ فروت
•   لیموترش

با این حال،  تولید اسید سیتریک به طور انبوه از منابع طبیعی مقرون به صرفه نیست. بنابراین، اسید سیتریک به صورت صنعتی از طریق تخمیر قندها با قارچ آسپرژیلوس نایجر تولید می شود.

فرآیند تولید اسید سیتریک

فرآیند تولید اسید سیتریک صنعتی شامل مراحل زیر است:

1.   آماده سازی محیط کشت: محلولی حاوی قند (مانند چغندر قند یا ملاس) و مواد مغذی برای رشد قارچ آماده می شود.
2.   تخمیر: قارچ آسپرژیلوس نایجر به محیط کشت اضافه می شود. این قارچ قند را تجزیه کرده و اسید سیتریک تولید می کند.
3.   استخراج: پس از فرآیند تخمیر، اسید سیتریک از محیط کشت استخراج می شود.
4.   تصفیه و خالص سازی: اسید سیتریک استخراج شده تصفیه و خالص سازی می شود تا به  پودر اسید سیتریک خالص  تبدیل شود.
5. محصول نهایی، اسید سیتریک با درجه خلوص بالا است که برای استفاده در صنایع مختلف مناسب می باشد.

کاربردهای اسید سیتریک در صنایع مختلف

اسید سیتریک به دلیل خواص منحصر به فرد خود کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد، از جمله:

کاربرد اسید سیتریک در صنایع غذایی و آشامیدنی

  اسید کننده و طعم دهنده: اسید سیتریک به عنوان  اسید کننده  و  طعم دهنده  در انواع نوشیدنی های غیر الکلی، آبمیوه ها، سس ها، مرباها، ژله ها و سایر محصولات غذایی استفاده می شود. این ماده  طعم ترش و دلپذیری  به این محصولات می دهد.

•  اسید سیتریک به عنوان نگهدارنده مواد غذایی: اسید سیتریک  یک  نگهدارنده طبیعی  موثر است. این ماده  رشد میکروارگانیسم ها  را که می توانند باعث فساد مواد غذایی شوند،  کاهش می دهد و  طول عمر مفید  محصولات غذایی را افزایش می دهد.
• اسید سیتریک عامل تنظیم کننده اسیدیته: اسید سیتریک  به عنوان  عامل تنظیم کننده اسیدیته  در انواع محصولات غذایی استفاده می شود. این ماده  pH  محصولات غذایی را  تنظیم می کند  و به حفظ طعم، رنگ و بافت آنها کمک می کند.
•   ترش کننده و طعم دهنده: اسید سیتریک به طور طبیعی در بسیاری از میوه ها و مرکبات یافت می شود و طعم ترشی به آنها می دهد. از این خاصیت در صنایع غذایی برای ترش کردن و طعم دادن به انواع نوشیدنی ها، آبمیوه ها، سس ها، مرباها، ژله ها و سایر محصولات غذایی استفاده می شود.
•   نگهدارنده: اسید سیتریک خاصیت ضد میکروبی دارد و می تواند به حفظ طراوت و ماندگاری مواد غذایی کمک کند. به همین دلیل به عنوان یک نگهدارنده طبیعی در بسیاری از محصولات غذایی استفاده می شود.
•   تنظیم کننده اسیدیته: اسید سیتریک می تواند اسیدیته ی مواد غذایی را تنظیم کند و به حفظ طعم و بافت مطلوب آنها کمک کند.

کاربرد اسید سیتریک در صنایع دارویی

•   نگهدارنده دارو: اسید سیتریک  به عنوان  نگهدارنده  در انواع داروها استفاده می شود. این ماده  رشد میکروارگانیسم ها  را که می توانند باعث فاسد شدن دارو شوند،  کاهش می دهد و  طول عمر مفید  داروها را افزایش می دهد.
•   تنظیم کننده طعم دارو: اسید سیتریک  به عنوان  تنظیم کننده طعم  در برخی از داروها استفاده می شود. این ماده  طعم ناخوشایند برخی از داروها  را  پوشانده  و  مصرف آنها را  آسان تر  می کند.
•   عامل کیلیت کننده: اسید سیتریک  یک  عامل کیلیت کننده  موثر است. این ماده  به  اتم های فلز  در برخی از داروها  پیوند می دهد و  از رسوب آنها  جلوگیری می کند.
•   عامل کمپلکس کننده: اسید سیتریک برای افزایش جذب برخی از داروها مانند داروهای ضد تشنج و آنتی بیوتیک ها در بدن استفاده می شود.
•   افزودنی: از اسید سیتریک به عنوان یک افزودنی در برخی از داروها برای تنظیم طعم، اسیدیته و سایر خواص آنها استفاده می شود.

سایر صنایع

• کاربرد اسید سیتریک در صنایع آرایشی و بهداشتی: اسید سیتریک  در انواع محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم ها، لوسیون ها و تونرها استفاده می شود. این ماده  به  لایه برداری  پوست ،  تنظیم pH  پوست و  جلوگیری از رشد میکروب ها  کمک می کند.
• کاربرد اسید سیتریک در صنایع شیمیایی: اسید سیتریک  در انواع محصولات شیمیایی مانند شوینده ها، پاک کننده ها و جرم گیرها استفاده می شود. این ماده  قدرت پاک کنندگی  این محصولات را  افزایش می دهد  و  به  از بین بردن رسوب و جرم  کمک می کند.
• کاربرد اسید سیتریک در صنایع پاک کننده: اسید سیتریک  در انواع پاک کننده ها مانند جلای فلز، تمیز کننده شیشه و شوینده ماشین ظرفشویی استفاده می شود. این ماده  قدرت تمیز کنندگی  این محصولات را  افزایش می دهد  و  به  از بین بردن لکه ها و چربی ها  کمک می کند.

مزایای استفاده از اسید سیتریک

اسید سیتریک  مزایای متعددی دارد، از جمله:

•   طعم دهنده طبیعی: اسید سیتریک  یک  طعم دهنده طبیعی  است که  طعم ترش و دلپذیری  به انواع محصولات غذایی و نوشیدنی می دهد.
•   نگهدارنده طبیعی: اسید سیتریک  یک  نگهدارنده طبیعی  موثر است که  رشد میکروارگانیسم ها  را که می توانند باعث فساد مواد غذایی شوند،  کاهش می دهد.
•   تنظیم کننده اسیدیته: اسید سیتریک  به عنوان  عامل تنظیم کننده اسیدیته  در انواع محصولات غذایی و دارویی استفاده می شود. این ماده  pH  محصولات را  تنظیم می کند  و به حفظ طعم، رنگ و بافت آنها کمک می کند.
•   عامل کیلیت کننده: اسید سیتریک  یک  عامل کیلیت کننده  موثر است که  به  اتم های فلز  در برخی از داروها  پیوند می دهد و  از رسوب آنها  جلوگیری می کند.
•   قابلیت زیست تخریب پذیری: اسید سیتریک  یک  ماده زیست تخریب پذیر  است که به محیط زیست آسیب نمی رساند.
•   ایمنی: اسید سیتریک  یک  ماده نسبتاً ایمن  است که در مقادیر کم برای انسان بی ضرر است.