برچسب اصالت دارو: همه چیز درباره برچسب اصالت دارو؛ از کدهای روی آن تا نحوه استعلام

در دنیای امروز، سلامت و ایمنی مصرف‌کنندگان در رأس اولویت‌های نظام‌های بهداشتی قرار دارد. یکی از بزرگترین تهدیدها برای این ایمنی، وجود داروهای تقلبی و قاچاق در بازار است. برای مقابله با این پدیده خطرناک، سازمان غذا و داروی ایران طرحی جامع به نام «طرح رهگیری، ردیابی و کنترل اصالت فرآورده‌های سلامت‌محور» (TTAC) را به اجرا گذاشته است. قلب این طرح، یک شناسه کوچک اما بسیار قدرتمند است: برچسب اصالت دارو. این برچسب که بر روی تمام محصولات دارویی، آرایشی-بهداشتی و تجهیزات پزشکی مجاز الصاق می‌شود، شناسنامه‌ای منحصربه‌فرد برای هر محصول است و به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا از اصالت و سلامت کالای خریداری‌شده اطمینان حاصل کنند.

در این مقاله جامع، قصد داریم به تمام جنبه‌های مرتبط با برچسب اصالت دارو بپردازیم؛ از رمزگشایی کدهای پیچیده روی آن گرفته تا روش‌های گام‌به‌گام استعلام و حتی نگاهی به فرآیندهای پیچیده صنعتی و ماشین‌آلات پیشرفته‌ای که در خطوط تولید برای چاپ و الصاق این برچسب‌ها به کار گرفته می‌شوند.

• تعریف و اهمیت: آشنایی با چیستی برچسب اصالت دارو و نقش حیاتی آن در زنجیره تأمین سلامت.
• اجزای کلیدی: شناخت کدهای مهم مانند شناسه جهانی قلم کالا (GTIN)، شناسه ردیابی و رهگیری (UID)، شماره سری ساخت و تاریخ انقضا.
• روش‌های استعلام: آموزش کامل نحوه استعلام اصالت دارو از طریق سامانه TTAC، پیامک و تلفن گویا.
• فناوری صنعتی: بررسی ماشین‌آلات چاپگر، برچسب‌زن و سیستم‌های بینایی ماشین که در تولید و کنترل کیفیت این برچسب‌ها نقش دارند.
• نکات مهم: راهنمایی برای مصرف‌کنندگان هنگام خرید و برای تولیدکنندگان در انتخاب تجهیزات مناسب.

برچسب اصالت دارو چیست و چرا اهمیت دارد؟

برچسب اصالت دارو، یک برچسب امنیتی است که حاوی اطلاعات کدگذاری‌شده و منحصربه‌فرد برای هر واحد از یک محصول دارویی است. این برچسب به رنگ سفید با حاشیه زرد شناخته می‌شود و شامل یک بارکد دو بعدی و چندین کد عددی و حروفی است. هدف اصلی از طراحی و اجرای این سیستم، ایجاد قابلیت «سریال‌سازی» برای محصولات است؛ به این معنا که هر بسته دارو در سراسر جهان یک شناسه کاملاً یکتا خواهد داشت. این ویژگی، رهگیری و ردیابی محصول را از لحظه تولید در کارخانه تا رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی امکان‌پذیر می‌سازد.

اهمیت برچسب اصالت دارو را می‌توان در چند حوزه کلیدی خلاصه کرد:

• مبارزه با قاچاق و تقلب: با اسکن کردن کد روی برچسب، می‌توان به سرعت تشخیص داد که آیا دارو از مبادی رسمی و قانونی وارد کشور شده و در سامانه سازمان غذا و دارو ثبت شده است یا خیر. این کار عملاً ورود داروهای تقلبی و بی‌کیفیت به زنجیره توزیع رسمی را غیرممکن می‌سازد.
• تضمین سلامت بیمار: مصرف‌کننده با استعلام اصالت دارو، از تاریخ انقضا، سری ساخت و تأییدیه سلامت آن مطلع می‌شود و با اطمینان خاطر دارو را مصرف می‌کند.
• قابلیت فراخوان سریع محصولات: در صورتی که یک سری ساخت خاص از یک دارو دچار مشکل کیفی شود، سازمان غذا و دارو می‌تواند با استفاده از سیستم ردیابی، به سرعت تمام واحدهای آن محصول را در سراسر کشور شناسایی و از بازار جمع‌آوری کند.
• نظارت و مدیریت زنجیره تأمین: این سیستم به تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان اجازه می‌دهد تا جریان حرکت محصولات خود را به طور دقیق رصد کرده و از بروز مشکلاتی مانند انبارداری نادرست یا توزیع خارج از شبکه جلوگیری کنند.

رمزگشایی کدهای روی برچسب اصالت دارو

اطلاعاتی که روی یک برچسب اصالت دارو مشاهده می‌کنید، مجموعه‌ای از کدهای استاندارد بین‌المللی و داخلی است. درک مفهوم هر یک از این کدها به شما کمک می‌کند تا اطلاعات کامل‌تری از محصول در دست خود داشته باشید.

کد GTIN (شناسه جهانی قلم کالای تجاری)

این کد ۱۴ رقمی، یک شناسه بین‌المللی برای معرفی نوع محصول است. به عبارت دیگر، تمام بسته‌های یک داروی مشخص (مثلاً قرص استامینوفن ۵۰۰ میلی‌گرم ساخت شرکت الف) دارای کد GTIN یکسانی هستند. این کد ماهیت کالا را مشخص می‌کند، نه یک واحد خاص از آن را.

کد UID (شناسه ردیابی و رهگیری)

این کد ۲۰ رقمی، مهم‌ترین و منحصربه‌فردترین بخش برچسب اصالت دارو است. کد UID برای هر بسته دارو کاملاً اختصاصی و غیرتکراری است و به نوعی شماره سریال یا کد ملی آن بسته محسوب می‌شود. رهگیری دقیق هر بسته دارو در طول زنجیره تأمین از طریق همین کد صورت می‌گیرد.

شماره سری ساخت

این کد که با عبارت LOT مشخص می‌شود، نشان‌دهنده دسته‌ای از تولید است که محصول به آن تعلق دارد. تمام محصولاتی که در یک بازه زمانی و تحت شرایط یکسان تولید شده‌اند، شماره سری ساخت مشابهی دارند. این کد برای کنترل کیفیت و فراخوان احتمالی محصولات بسیار حیاتی است.

تاریخ انقضا

این بخش که با عبارت EXP مشخص می‌شود، تاریخی است که مصرف دارو پس از آن توصیه نمی‌شود و کیفیت و اثربخشی آن توسط تولیدکننده تضمین نمی‌گردد.

کد اصالت ۱۶ رقمی

این کد در زیر یک لایه قابل خراشیدن (اسکرچ) قرار دارد و برای استعلام توسط مصرف‌کننده نهایی طراحی شده است. پس از خرید دارو، باید این لایه را بخراشید و کد ۱۶ رقمی را برای سامانه استعلام ارسال کنید.

چگونه اصالت دارو را با استفاده از برچسب استعلام کنیم؟

سازمان غذا و دارو چندین روش ساده و در دسترس را برای استعلام برچسب اصالت دارو فراهم کرده است. پس از خراشیدن لایه روی کد ۱۶ رقمی، می‌توانید از یکی از روش‌های زیر استفاده کنید:

استعلام از طریق سامانه TTAC

می‌توانید از طریق وب‌سایت رسمی به آدرس www.ttac.ir یا با نصب نرم‌افزار TTAC بر روی تلفن همراه خود، کد ۱۶ رقمی را وارد کرده یا بارکد دو بعدی را اسکن کنید. پاسخ سامانه بلافاصله نمایش داده می‌شود.

استعلام از طریق پیامک

کد ۱۶ رقمی را به سرشماره پیامکی ۲۰۰۰۸۸۲۲ ارسال کنید. پاسخ استعلام از طریق پیامک برای شما ارسال خواهد شد.

استعلام از طریق تلفن گویا

با شماره تلفن ۰۲۱۶۱۸۵ تماس گرفته و پس از اتصال به اپراتور گویا، کد ۱۶ رقمی را وارد نمایید تا از نتیجه استعلام مطلع شوید.

پاسخ‌های احتمالی سامانه شامل «اصالت این فرآورده مورد تأیید است»، «این فرآورده قبلاً توسط همین سامانه کنترل شده است» (که می‌تواند هشداری برای بسته‌بندی تکراری باشد)، «این فرآورده تقلبی است» و یا «تاریخ مصرف این فرآورده گذشته است» می‌باشد.

نگاهی به فرآیند صنعتی تولید و الصاق برچسب اصالت دارو

اجرای موفقیت‌آمیز طرح ردیابی و الصاق برچسب اصالت دارو، بدون وجود زیرساخت‌های پیشرفته صنعتی و ماشین‌آلات دقیق در خطوط تولید داروسازی‌ها امکان‌پذیر نیست. این فرآیند پیچیده نیازمند هماهنگی کامل بین نرم‌افزار، سخت‌افزار و تجهیزات مکانیکی است.

ماشین‌آلات چاپ و کدگذاری

اطلاعات متغیر مانند کد UID، تاریخ انقضا و شماره سری ساخت باید با سرعت و دقت بسیار بالا بر روی برچسب‌ها چاپ شوند. برای این کار از فناوری‌های چاپ پیشرفته‌ای مانند چاپگرهای حرارتی انتقالی (TTO) استفاده می‌شود. این چاپگرها قادرند با وضوح بالا بارکدهای دو بعدی و متون ریز را بر روی برچسب‌ها چاپ کنند. این دستگاه‌ها مستقیماً به نرم‌افزار مرکزی سریال‌سازی متصل هستند و کدهای منحصربه‌فرد را در لحظه دریافت و چاپ می‌کنند.

دستگاه‌های برچسب‌زن 

پس از چاپ اطلاعات، برچسب‌ها باید به صورت خودکار و با دقتی در حد میلی‌متر بر روی جعبه‌های دارو چسبانده شوند. دستگاه‌های برچسب‌زن اتوماتیک صنعتی این وظیفه را بر عهده دارند. این ماشین‌آلات با سرعت بالا (گاهی تا چند صد محصول در دقیقه)، برچسب‌ها را از روی رول جدا کرده و در محل دقیقی که از قبل تعیین شده، بر روی بسته‌بندی محصول الصاق می‌کنند. عملکرد بدون خطای این دستگاه‌ها برای جلوگیری از توقف خط تولید حیاتی است.

سیستم‌های ویژن

پس از الصاق برچسب، نوبت به مرحله کنترل کیفیت می‌رسد. در این مرحله، سیستم‌های پردازش تصویر یا «ویژن ماشین» وارد عمل می‌شوند. دوربین‌های صنعتی با سرعت بالا از هر محصول عبوری عکس‌برداری کرده و نرم‌افزار قدرتمند آن در کسری از ثانیه موارد زیر را بررسی می‌کند:

• حضور برچسب: آیا برچسب اصالت دارو روی بسته وجود دارد؟
• کیفیت چاپ: آیا بارکد دو بعدی و کدهای عددی خوانا و کامل هستند؟ (به این فرآیند درجه‌بندی بارکد یا Barcode Grading می‌گویند)
• صحت اطلاعات: آیا اطلاعات چاپ‌شده با اطلاعات ارسال‌شده از سرور مرکزی مطابقت دارد؟ (OCR/OCV)
• محل الصاق: آیا برچسب در جای صحیح خود چسبانده شده است؟

در صورت وجود هرگونه خطا، سیستم به صورت خودکار آن محصول را از خط تولید خارج می‌کند تا از ورود محصول معیوب به بازار جلوگیری شود.

ملاحظات کلیدی برای خریداران ماشین‌آلات خطوط بسته‌بندی دارویی

شرکت‌های داروسازی که قصد تجهیز یا به‌روزرسانی خطوط تولید خود برای اجرای الزامات برچسب اصالت دارو را دارند، باید در هنگام انتخاب و خرید ماشین‌آلات به نکات مهمی توجه کنند:

• انطباق با مقررات: تمام تجهیزات باید با استانداردهای دارویی مانند اصول良好 ساخت (GMP) و الزامات فنی سازمان غذا و دارو کاملاً منطبق باشند.
• یکپارچه‌سازی: قابلیت ارتباط و هماهنگی کامل بین چاپگر، برچسب‌زن، دوربین ویژن و نرم‌افزار مدیریت سریال‌سازی یکپارچگی سیستم را تضمین می‌کند.
• سرعت و دقت: ماشین‌آلات باید توانایی کار با سرعت خط تولید را داشته باشند بدون آنکه از دقت و کیفیت چاپ و الصاق کاسته شود.
• انعطاف‌پذیری: تجهیزات باید قابلیت تنظیم برای کار با ابعاد و اشکال مختلف بسته‌بندی‌های دارویی را داشته باشند.
• پشتیبانی فنی: انتخاب تأمین‌کننده‌ای که خدمات پس از فروش و پشتیبانی فنی معتبری ارائه می‌دهد، برای به حداقل رساندن زمان توقف خط تولید ضروری است.

در نهایت، برچسب اصالت دارو فراتر از یک الزام قانونی، یک پیمان مشترک بین نظام سلامت، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان برای حفاظت از جان و سلامت جامعه است. این برچسب کوچک، حاصل تلفیق فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ماشین‌آلات پیشرفته صنعتی است که با هم، سدی محکم در برابر سودجویان و متقلبان ایجاد کرده‌اند.

در پلتفرم بازار آنلاین ماشین‌آلات صنعتی دمیرکو، ما به ارتباط مستقیم بین خریداران و تأمین‌کنندگان معتبر در صنایع مختلف کمک می‌کنیم. اگر به دنبال تأمین ماشین‌آلات پیشرفته چاپ، برچسب‌زنی و سیستم‌های کنترلی برای خطوط تولید دارویی و سایر صنایع هستید، دمیرکو به عنوان یک مرجع تخصصی، دسترسی شما به بهترین تجهیزات و تولیدکنندگان را به سادگی فراهم می‌آورد.