سیستم تایید اصالت دارو: چرا برای امنیت سلامت جامعه یک ضرورت انکارناپذیر است؟

در دنیای امروز، سلامت جامعه بیش از هر زمان دیگری به شفافیت و امنیت زنجیره تامین محصولات دارویی وابسته است. وجود داروهای تقلبی، قاچاق و فاقد کیفیت، تهدیدی جدی برای جان انسان‌ها و چالشی بزرگ برای نظام‌های بهداشتی در سراسر جهان به شمار می‌رود. در این میان، سیستم تایید اصالت دارو به عنوان یک راهکار فناورانه و یک سپر دفاعی مستحکم، نقشی کلیدی در محافظت از مصرف‌کنندگان و تضمین یکپارچگی صنعت داروسازی ایفا می‌کند. این سیستم نه تنها ابزاری برای مقابله با تقلب است، بلکه به عنوان یک زیرساخت هوشمند، به مدیریت بهینه زنجیره تامین، جلوگیری از هدررفت منابع و افزایش اعتماد عمومی کمک شایانی می‌نماید. در این مقاله، به بررسی جامع این سیستم، دلایل ضرورت آن و ملاحظات فنی پیاده‌سازی آن در صنایع دارویی خواهیم پرداخت.

• مبارزه با داروهای تقلبی: جلوگیری از ورود محصولات غیرمجاز و خطرناک به بازار مصرف.
• افزایش شفافیت: قابلیت ردیابی و رهگیری هر بسته دارو از مبدا تولید تا مقصد نهایی.
• تضمین سلامت عمومی: اطمینان از اینکه مصرف‌کنندگان داروی اصلی و باکیفیت را دریافت می‌کنند.
• مدیریت فراخوان دارو: امکان شناسایی و جمع‌آوری سریع و دقیق داروهای مشکل‌دار از بازار.
• بهینه‌سازی زنجیره تامین: مدیریت بهتر موجودی و جلوگیری از کمبود یا انباشت دارو.

سیستم تایید اصالت دارو چیست و چگونه کار می‌کند؟

در ساده‌ترین تعریف، سیستم تایید اصالت دارو یک سازوکار یکپارچه مبتنی بر فناوری است که به هر واحد از محصول دارویی (مانند هر جعبه یا بطری) یک شناسه منحصربه‌فرد اختصاص می‌دهد. این شناسه به مصرف‌کنندگان، داروخانه‌ها و ناظران بهداشتی اجازه می‌دهد تا اصالت و تاریخچه محصول را در هر نقطه‌ای از زنجیره تامین استعلام و تایید کنند. این فرآیند که با عنوان «ردیابی و رهگیری» (Track and Trace) شناخته می‌شود، بر پایه چند فناوری کلیدی استوار است.

فناوری‌های کلیدی در سیستم‌های تایید اصالت

قلب تپنده هر سیستم تایید اصالت دارو، فناوری سریال‌سازی است. در این فرآیند، به هر قلم دارو یک کد سریالی کاملاً یکتا اختصاص داده می‌شود. این کد معمولاً به همراه اطلاعات دیگری مانند شماره بچ تولید، تاریخ انقضا و کد جهانی قلم کالا در قالب یک بارکد دوبعدی، مانند کد ماتریس داده یا کد پاسخ سریع، روی بسته‌بندی دارو چاپ می‌شود.

• سریال‌سازی: فرآیند تخصیص یک شناسه منحصر‌به‌فرد به کوچک‌ترین واحد قابل فروش دارو. این کار معمولاً توسط تجهیزات چاپگر صنعتی پیشرفته (مانند پرینترهای حرارتی جوهرافشان یا لیزری) مستقیماً روی خط تولید انجام می‌شود.
• تجمیع: پس از سریال‌سازی هر جعبه دارو، این جعبه‌ها در بسته‌های بزرگ‌تر مانند کارتن و سپس پالت قرار می‌گیرند. در فرآیند تجمیع، یک کد یکتا برای کارتن یا پالت تولید شده و کدهای سریالی تمام جعبه‌های داخل آن، به این کد مادر مرتبط می‌شوند. این کار ردیابی محموله‌های بزرگ را بسیار ساده‌تر می‌کند.
• پایگاه داده مرکزی: تمام کدهای تولید شده و روابط تجمیع آن‌ها در یک پایگاه داده ملی یا شرکتی امن ثبت و نگهداری می‌شوند. این پایگاه داده، مرجع اصلی برای استعلام اصالت کالا است.

فرآیند ردیابی و رهگیری از تولید تا مصرف

سفر یک دارو تحت پوشش سیستم تایید اصالت دارو به این صورت است: پس از تولید و کدگذاری در کارخانه، اطلاعات محموله هنگام خروج از کارخانه و تحویل به شرکت پخش، ثبت می‌شود. شرکت پخش نیز هنگام دریافت و ارسال محموله به داروخانه‌ها، این کدها را اسکن و وضعیت آن‌ها را در سامانه به‌روزرسانی می‌کند. در نهایت، داروخانه هنگام تحویل دارو به بیمار، کد روی بسته را اسکن کرده و اصالت آن را برای آخرین بار تایید می‌کند. این زنجیره اطلاعاتی یکپارچه، هرگونه تلاش برای ورود داروی تقلبی به زنجیره رسمی را تقریباً غیرممکن می‌سازد.

چرا سیستم تایید اصالت دارو برای امنیت سلامت جامعه حیاتی است؟

پیاده‌سازی این سیستم فراتر از یک الزام قانونی یا یک پیشرفت فنی است؛ این یک سرمایه‌گذاری مستقیم در سلامت و امنیت جامعه محسوب می‌شود. دلایل متعددی بر ضرورت انکارناپذیر این سیستم تاکید دارند.

مبارزه با داروهای تقلبی و قاچاق

داروهای تقلبی ممکن است حاوی مواد اولیه اشتباه، دوز نامناسب، مواد سمی یا فاقد هرگونه ماده موثره باشند. مصرف چنین محصولاتی می‌تواند منجر به شکست درمان، بروز عوارض جانبی شدید و حتی مرگ شود. سیستم تایید اصالت دارو با ایجاد قابلیت استعلام برای هر فرد، راه را بر سودجویانی که قصد دارند محصولات تقلبی خود را به جای داروی اصلی به فروش برسانند، می‌بندد و یک شبکه امن توزیع ایجاد می‌کند.

افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان به نظام دارویی

زمانی که بیماران و خانواده‌هایشان بتوانند به سادگی و تنها با اسکن یک کد، از اصالت داروی خود مطمئن شوند، اعتماد آن‌ها به کل نظام سلامت، از تولیدکننده گرفته تا داروخانه، افزایش می‌یابد. این اعتماد، سنگ بنای همکاری بیمار در فرآیند درمان و موفقیت سیاست‌های بهداشتی است.

امکان مدیریت بحران و فراخوان سریع داروها

در صورتی که یک سری ساخت (بچ) از یک دارو به دلیل مشکلات کیفی نیازمند جمع‌آوری از بازار باشد، سیستم تایید اصالت دارو به مدیران اجازه می‌دهد تا به سرعت و با دقت بسیار بالا، موقعیت مکانی تمام بسته‌های مربوط به آن سری ساخت را شناسایی کنند. این قابلیت، فرآیند فراخوان (Recall) را از یک عملیات گسترده و پرهزینه به یک اقدام هدفمند و کارآمد تبدیل کرده و از به خطر افتادن جان بیماران بیشتر جلوگیری می‌کند.

پیاده‌سازی سیستم تایید اصالت دارو در خطوط تولید صنعتی

استقرار یک سیستم تایید اصالت دارو در یک کارخانه داروسازی نیازمند سرمایه‌گذاری در تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و همچنین ایجاد تغییراتی در فرآیندهای تولید و بسته‌بندی است. این یک پروژه صنعتی پیچیده است که باید با دقت برنامه‌ریزی شود.

تجهیزات مورد نیاز: از پرینتر تا اسکنر

پیاده‌سازی موفق این سیستم به مجموعه‌ای از ماشین‌آلات صنعتی پیشرفته وابسته است که باید به صورت یکپارچه با یکدیگر کار کنند:

• چاپگرهای صنعتی: برای چاپ کدهای دوبعدی با کیفیت بالا و سرعت متناسب با خط تولید، از چاپگرهای جوهرافشان حرارتی (TIJ) یا چاپگرهای لیزری استفاده می‌شود. این چاپگرها باید قابلیت چاپ روی سطوح مختلف بسته‌بندی (مقوا، فویل، پلاستیک) را داشته باشند.
• دوربین‌های بازرسی: بلافاصله پس از چاپ، یک سیستم بینایی ماشین پیشرفته، کیفیت کد چاپ‌شده را بررسی و صحت اطلاعات آن را تایید می‌کند. بسته‌هایی که کد ناخوانا یا اشتباه دارند، به صورت خودکار از خط تولید خارج می‌شوند.
• اسکنرهای دستی و ثابت: برای ثبت فرآیند تجمیع در ایستگاه‌های بسته‌بندی کارتنی و پالت‌بندی و همچنین در انبارها و مراکز توزیع، از اسکنرهای بارکدخوان صنعتی استفاده می‌شود.
• نرم‌افزار مدیریت خط: این نرم‌افزار وظیفه تولید کدهای سریالی، ارسال آن‌ها به چاپگر، دریافت بازخورد از دوربین بازرسی و مدیریت کل فرآیند در سطح خط تولید را بر عهده دارد.
• نرم‌افزار مدیریت سایت: این سیستم در سطح کارخانه عمل کرده، اطلاعات را از تمام خطوط تولید جمع‌آوری نموده و آن را برای ارسال به پایگاه داده مرکزی آماده می‌کند.

ملاحظات فنی برای خریداران و مدیران تولید

شرکت‌های داروسازی هنگام انتخاب و خرید تجهیزات برای سیستم تایید اصالت دارو باید به نکات مهمی توجه کنند:

• سرعت و ظرفیت: تجهیزات باید با سرعت خط تولید موجود هماهنگ باشند تا باعث ایجاد گلوگاه و کاهش بهره‌وری نشوند.
• قابلیت یکپارچه‌سازی: ماشین‌آلات جدید باید به راحتی با دستگاه‌های بسته‌بندی موجود مانند دستگاه‌های کارتنینگ و لیبل‌زن ادغام شوند.
• انعطاف‌پذیری: سیستم باید قادر به کدگذاری روی انواع مختلف بسته‌بندی با ابعاد و جنس‌های متفاوت باشد.
• انطباق با مقررات: نرم‌افزار و سخت‌افزار باید با الزامات قانونی سازمان‌های نظارتی داخلی و بین‌المللی (مانند سامانه تیتک در ایران) کاملاً منطبق باشند.
• پشتیبانی و خدمات پس از فروش: با توجه به حیاتی بودن این سیستم، دسترسی به پشتیبانی فنی معتبر و سریع از سوی تامین‌کننده تجهیزات ضروری است.

در نهایت، سیستم تایید اصالت دارو دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت استراتژیک برای هر شرکت داروسازی است که به سلامت مصرف‌کننده و اعتبار برند خود اهمیت می‌دهد. این سیستم با ایجاد یک زنجیره تامین شفاف و امن، سنگ بنای آینده‌ای سالم‌تر برای جامعه را فراهم می‌کند.

برای یافتن بهترین تامین‌کنندگان و تولیدکنندگان تجهیزات صنعتی مورد نیاز برای راه‌اندازی سیستم تایید اصالت دارو، پلتفرم‌های تخصصی B2B نقش مهمی ایفا می‌کنند. دمیرکو به عنوان یک بازار آنلاین صنعتی، با فراهم آوردن بستری برای ارتباط مستقیم میان خریداران و فروشندگان ماشین‌آلات صنعتی، فرآیند تحقیق، مقایسه و خرید این تجهیزات پیشرفته را برای مدیران صنایع داروسازی تسهیل می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند تا بهترین راهکار را متناسب با نیازهای خط تولید خود بیابند.