جلوگیری از قاچاق دارو: نقش حیاتی سیستم اصالت دارو در جلوگیری از قاچاق و توزیع داروهای تقلبی

قاچاق دارو و توزیع گسترده داروهای تقلبی، یکی از بزرگترین تهدیدها برای سلامت عمومی در سراسر جهان و به‌ویژه در کشور ما محسوب می‌شود. این داروها نه تنها فاقد اثربخشی درمانی هستند، بلکه می‌توانند با ترکیبات مضر و ناشناخته، عوارض جبران‌ناپذیری بر سلامت بیماران برجای گذارند. در این میان، جلوگیری از قاچاق دارو به یک اولویت استراتژیک برای نظام‌های بهداشتی تبدیل شده است. یکی از موثرترین راهکارها برای مقابله با این پدیده شوم، پیاده‌سازی «سیستم اصالت دارو» است. این سیستم یک سازوکار فناورانه و یکپارچه است که با شناسه‌دار کردن هر واحد دارو، امکان ردیابی و رهگیری آن را از مرحله تولید تا رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی فراهم می‌کند و نقشی حیاتی در جلوگیری از توزیع داروهای تقلبی ایفا می‌کند.

این مقاله به بررسی عمیق نقش سیستم اصالت دارو در زنجیره تامین دارو و چگونگی کمک آن به جلوگیری از قاچاق دارو می‌پردازد. همچنین، به معرفی تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی مورد نیاز برای اجرای موفق این طرح خواهیم پرداخت.

• شناسه‌دار کردن منحصر به فرد: تخصیص یک کد یکتا به هر بسته دارو برای رهگیری دقیق.
• شفاف‌سازی زنجیره تامین: امکان رصد کامل مسیر حرکت دارو از کارخانه تا داروخانه.
• مقابله با داروهای تقلبی: دشوار ساختن ورود محصولات جعلی به چرخه توزیع رسمی.
• افزایش اطمینان مصرف‌کننده: قابلیت استعلام اصالت دارو توسط بیمار پیش از مصرف.
• مدیریت بهینه موجودی: کمک به جلوگیری از کمبودهای کاذب و مدیریت تاریخ انقضا.

سیستم اصالت دارو چیست و چگونه به جلوگیری از قاچاق دارو کمک می‌کند؟

سیستم اصالت دارو، که با نام طرح ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت (TTAC) نیز شناخته می‌شود، یک اکوسیستم مبتنی بر فناوری است که بر پایه سه رکن اصلی بنا شده است: سریال‌سازی، ردیابی و رهگیری، و تجمیع. هدف اصلی این سیستم، ایجاد یک زنجیره تامین شفاف و غیرقابل نفوذ است که در آن هرگونه تلاش برای ورود داروی قاچاق یا تقلبی به سرعت شناسایی و مسدود شود. درک عملکرد این سیستم برای پی بردن به نقش کلیدی آن در جلوگیری از قاچاق دارو ضروری است.

رکن اول: سریال‌سازی یا شناسه‌گذاری منحصر به فرد

قلب تپنده سیستم اصالت دارو، فرآیند سریال‌سازی است. در این مرحله، به هر واحد از محصول دارویی (مانند هر جعبه قرص یا ویال آمپول) یک شناسه منحصربه‌فرد تخصیص داده می‌شود. این شناسه معمولاً به صورت یک کد دو بعدی بر روی بسته‌بندی چاپ می‌شود و حاوی اطلاعاتی کلیدی مانند کد جهانی قلم کالای تجاری (GTIN)، شماره سری ساخت، تاریخ انقضا و شماره بچ است. این فرآیند با استفاده از ماشین‌آلات صنعتی پیشرفته‌ای مانند چاپگرهای جوهرافشان حرارتی (TIJ) یا چاپگرهای لیزری که قادر به چاپ با سرعت و دقت بالا بر روی خطوط تولید هستند، انجام می‌شود. یک کد منحصر به فرد به این معناست که هیچ دو بسته‌بندی دارویی در سراسر جهان، کد یکسانی نخواهند داشت. این ویژگی، کپی‌برداری و تولید نسخه‌های تقلبی را بسیار دشوار می‌سازد.

رکن دوم: ردیابی و رهگیری

پس از آنکه هر بسته دارو شناسه‌دار شد، فرآیند ردیابی و رهگیری آغاز می‌شود. در هر نقطه از زنجیره تامین – از انبار کارخانه سازنده، شرکت پخش، تا داروخانه – کد روی بسته‌بندی توسط اسکنرهای مخصوص خوانده شده و اطلاعات آن در یک سامانه مرکزی ثبت می‌گردد. این کار به دولت و نهادهای نظارتی اجازه می‌دهد تا مسیر حرکت هر دارو را به صورت لحظه‌ای رصد کنند. اگر بسته‌ای با کد تکراری یا نامعتبر در زنجیره شناسایی شود، بلافاصله به عنوان یک محصول مشکوک علامت‌گذاری شده و از چرخه خارج می‌گردد. این شفافیت، مهم‌ترین ابزار برای جلوگیری از قاچاق دارو است، زیرا داروهای قاچاق فاقد این شناسه‌های معتبر بوده و امکان ورود به سیستم توزیع رسمی را نخواهند داشت.

رکن سوم: تجمیع

تجمیع، فرآیندی است که در آن بین شناسه‌های منحصر به فرد واحدهای کوچک‌تر و بسته‌بندی‌های بزرگ‌تر، یک رابطه «والد-فرزندی» ایجاد می‌شود. به عنوان مثال، کدهای ۲۰ جعبه دارو (فرزندان) اسکن شده و به کد یکتای کارتنی که در آن قرار می‌گیرند (والد) مرتبط می‌شوند. سپس، کدهای چندین کارتن به کد یکتای پالت مربوطه لینک می‌شوند. این فرآیند لجستیک و انبارداری را به شدت تسهیل می‌کند، زیرا دیگر نیازی به اسکن تک‌تک بسته‌ها نیست و با اسکن کد پالت، می‌توان از محتویات دقیق آن مطلع شد. از دیدگاه جلوگیری از قاچاق دارو، تجمیع اجازه می‌دهد تا محموله‌های بزرگ به صورت یکپارچه رصد شوند و از باز شدن و جایگزینی محتویات آن‌ها با محصولات تقلبی در مسیر حمل و نقل جلوگیری شود.

تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی مورد نیاز برای پیاده‌سازی سیستم اصالت دارو

پیاده‌سازی موفق یک سیستم اصالت دارو، نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پیشرفته در خطوط تولید و بسته‌بندی کارخانه‌های داروسازی است. این تجهیزات باید با سرعت، دقت و قابلیت اطمینان بالا عمل کنند تا خللی در فرآیند تولید ایجاد نشود.

چاپگرهای صنعتی و دستگاه‌های لیبل‌زن

انتخاب چاپگر مناسب برای درج کدهای دو بعدی و اطلاعات متغیر، یکی از حیاتی‌ترین تصمیمات است. چاپگرهای جوهرافشان حرارتی (TIJ) به دلیل کیفیت چاپ بالا، هزینه نگهداری پایین و سهولت در یکپارچه‌سازی با خطوط تولید، گزینه‌ای محبوب هستند. از سوی دیگر، چاپگرهای لیزری برای چاپ دائمی و با کنتراست بالا بر روی سطوح مختلف بسته‌بندی به کار می‌روند. این ماشین‌آلات باید قادر باشند کدهای استاندارد را با سرعت خط تولید (گاهی تا چند صد محصول در دقیقه) چاپ کنند.

سیستم‌های بینایی ماشین

پس از چاپ کد، صحت و خوانایی آن باید به صورت خودکار تایید شود. این وظیفه بر عهده سیستم‌های بینایی ماشین است. این سیستم‌ها از یک یا چند دوربین صنعتی با رزولوشن بالا و نرم‌افزارهای پردازش تصویر پیشرفته تشکیل شده‌اند. آن‌ها در کسری از ثانیه کد چاپ شده را اسکن کرده و کیفیت آن را بر اساس استانداردهای جهانی (مانند استاندارد ISO/IEC 15415) درجه‌بندی می‌کنند. همچنین، این سیستم‌ها صحت اطلاعات چاپ شده (OCV/OCR) را نیز کنترل می‌کنند. هر بسته‌ای که کد آن خوانا نباشد یا اطلاعات نادرستی داشته باشد، به صورت خودکار از خط تولید خارج می‌شود تا از ورود محصول معیوب به زنجیره تامین جلوگیری شود.

اسکنرها و تجهیزات جمع‌آوری داده

در مراحل مختلف تولید، انبارداری و توزیع، از انواع اسکنرهای بارکدخوان برای ثبت اطلاعات استفاده می‌شود. این اسکنرها می‌توانند به صورت ثابت بر روی نوار نقاله نصب شوند یا به صورت دستگاه‌های دستی توسط اپراتورها استفاده شوند. قابلیت خواندن سریع و دقیق کدهای دو بعدی، حتی در شرایط نوری نامناسب یا بر روی سطوح منحنی، از ویژگی‌های ضروری این تجهیزات است.

ملاحظات کلیدی برای خریداران و تولیدکنندگان دارو

برای شرکت‌های داروسازی که قصد تجهیز خطوط خود به این فناوری را دارند، انتخاب صحیح ماشین‌آلات و شریک تجاری مناسب، نقشی تعیین‌کننده در موفقیت پروژه دارد. این انتخاب نه تنها بر جلوگیری از قاچاق دارو تاثیر می‌گذارد، بلکه بهره‌وری کلی خط تولید را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد.

انتخاب تجهیزات متناسب با نیاز

ظرفیت و سرعت خط تولید، نوع و جنس بسته‌بندی، و بودجه پروژه، عوامل اصلی در انتخاب ماشین‌آلات هستند. یک خط تولید با سرعت پایین ممکن است با یک راهکار نیمه‌خودکار کارآمد باشد، در حالی که یک خط تولید با سرعت بالا نیازمند سیستم‌های تمام خودکار، یکپارچه و بسیار سریع است. مشاوره با متخصصان این حوزه برای انتخاب بهینه‌ترین راهکار ضروری است.

اهمیت یکپارچه‌سازی و نرم‌افزار

ماشین‌آلات مختلف (چاپگر، دوربین، اسکنر) باید به صورت یکپارچه با یکدیگر و با نرم‌افزار مدیریت مرکزی (Site Manager) کار کنند. این نرم‌افزار وظیفه تولید کدها، ارسال آن‌ها به چاپگر، دریافت بازخورد از دوربین و ارسال گزارش نهایی به سامانه مرکزی دولت را بر عهده دارد. انتخاب یک راهکار جامع که هم سخت‌افزار و هم نرم‌افزار را به صورت هماهنگ ارائه دهد، از بروز مشکلات پیچیده در آینده جلوگیری می‌کند.

نقش خدمات پس از فروش و پشتیبانی فنی

این سیستم‌ها پیچیده هستند و توقف آن‌ها می‌تواند کل خط تولید را متوقف کند. بنابراین، دسترسی به خدمات پس از فروش سریع، پشتیبانی فنی متخصص و تامین قطعات یدکی از اهمیت بالایی برخوردار است. هنگام خرید، باید به سابقه و توانمندی شرکت فروشنده در ارائه این خدمات توجه ویژه‌ای داشت.

در نهایت، پیاده‌سازی سیستم اصالت دارو یک سرمایه‌گذاری استراتژیک برای آینده صنعت داروسازی و سلامت جامعه است. این فناوری با ایجاد شفافیت و قابلیت رصد در زنجیره تامین، به طور موثری به جلوگیری از قاچاق دارو و حذف محصولات تقلبی از بازار کمک کرده و اطمینان خاطر را برای مصرف‌کنندگان به ارمغان می‌آورد.

در دنیای پیچیده ماشین‌آلات صنعتی، یافتن تجهیزات مناسب و تامین‌کنندگان معتبر می‌تواند یک چالش بزرگ باشد. پلتفرم دمیرکو به عنوان یک بازار B2B تخصصی در حوزه ماشین‌آلات صنعتی، این فرآیند را برای خریداران و فروشندگان تسهیل می‌کند. دمیرکو با ایجاد یک پل ارتباطی مستقیم، به تولیدکنندگان دارو کمک می‌کند تا بهترین تجهیزات مورد نیاز برای سیستم اصالت دارو را از میان تامین‌کنندگان برتر پیدا کرده و با اطمینان خاطر بیشتری برای تامین امنیت زنجیره دارویی خود اقدام نمایند.