تحلیل جامع خطاهای استعلام اصالت دارو: از پیامک‌های رایج تا راهکارهای عملی

در دنیای امروز، اطمینان از سلامت و اصالت محصولات دارویی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های نظام سلامت و مصرف‌کنندگان است. سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت فرآورده‌های سلامت‌محور (تیتک) که توسط سازمان غذا و دارو راه‌اندازی شده، ابزاری قدرتمند برای مقابله با داروهای تقلبی و قاچاق است. با این حال، مصرف‌کنندگان و حتی مسئولین فنی داروخانه‌ها گاهی با پیامک‌ها یا پاسخ‌های غیرمنتظره‌ای هنگام استعلام مواجه می‌شوند. شناخت این خطاهای استعلام اصالت دارو و درک دلایل بروز آن‌ها، گامی حیاتی در جهت استفاده صحیح از این سامانه و تضمین ایمنی دارویی است. این مقاله به صورت تخصصی به بررسی این خطاها، دلایل فنی و انسانی آن‌ها و راهکارهای مواجهه با هر یک می‌پردازد.

• اهمیت استعلام اصالت دارو: اولین سد دفاعی در برابر محصولات تقلبی و حفظ سلامت بیمار.
• پیامک‌های خطای رایج: آشنایی با معنای پیام‌هایی مانند «کد نامعتبر»، «کد تکراری» و «عدم تطابق اطلاعات».
• دلایل بروز خطاها: بررسی مشکلات از خط تولید و چاپ برچسب تا خطای انسانی در هنگام استعلام.
• راهکارهای عملی: اقدامات لازم برای مصرف‌کنندگان و مسئولین فنی داروخانه‌ها هنگام مواجهه با خطا.
• نقش فناوری در کاهش خطا: تأثیر کیفیت دستگاه‌های لیبل‌زن و کدینگ در پیشگیری از بروز خطاهای استعلام اصالت دارو.

چرا استعلام اصالت دارو یک ضرورت است؟

پیش از ورود به بحث انواع خطاها، لازم است بر اهمیت این فرآیند تأکید کنیم. استعلام اصالت دارو تنها یک توصیه نیست، بلکه یک ضرورت برای حفظ سلامت فردی و عمومی است. داروهای تقلبی، تاریخ مصرف گذشته یا قاچاق می‌توانند فاقد ماده مؤثر، دارای دوز نامناسب یا حاوی مواد سمی و خطرناک باشند. استفاده از چنین محصولاتی نه تنها بهبودی به همراه ندارد، بلکه می‌تواند منجر به عوارض جانبی شدید، مسمومیت و حتی مرگ شود. سامانه تیتک با اختصاص یک کد شناسایی منحصربه‌فرد (UID) به هر واحد از محصول دارویی، این امکان را فراهم می‌کند که مسیر حرکت دارو از تولید یا واردات تا رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی قابل ردیابی باشد. بنابراین، هرگونه مغایرت یا خطا در این فرآیند باید جدی گرفته شود.

رایج‌ترین خطاهای استعلام اصالت دارو و تفسیر آن‌ها

هنگام استعلام کد اصالت از طریق سامانه پیامکی، اپلیکیشن تیتک یا وب‌سایت، ممکن است با پاسخ‌هایی غیر از تأیید اصالت مواجه شوید. در ادامه به تحلیل رایج‌ترین این پیام‌ها می‌پردازیم.

۱. پیام خطا: «این کد شناسایی قبلاً کنترل شده است» یا «کد تکراری است»

این یکی از نگران‌کننده‌ترین خطاهای استعلام اصالت دارو است. این پیام به این معناست که کد UID درج‌شده روی محصول شما، قبلاً توسط فرد دیگری در سامانه استعلام و ثبت شده است. از آنجایی که این کد باید برای هر واحد دارو منحصربه‌فرد باشد، دریافت چنین پیامی می‌تواند نشانه یکی از موارد زیر باشد:

• احتمال تقلب: جدی‌ترین سناریو این است که کد اصالت یک محصول قانونی کپی شده و روی تعداد زیادی محصول تقلبی چاپ شده باشد. در این حالت، اولین نفری که کد را استعلام می‌کند، پاسخ مثبت دریافت کرده و استعلام‌های بعدی با خطای تکراری مواجه می‌شوند.
• خطای سیستمی یا انسانی: در موارد نادر، ممکن است به دلیل اختلال در شبکه یا اشتباه در اسکن (مثلاً اسکن مجدد یک محصول در داروخانه)، این خطا رخ دهد.

راه حل: به هیچ عنوان از دارو استفاده نکنید. موضوع را فوراً به مسئول فنی داروخانه‌ای که دارو را از آنجا تهیه کرده‌اید، اطلاع دهید. همچنین می‌توانید از طریق سامانه ۱۹۰ (سامانه رسیدگی به شکایات وزارت بهداشت) موضوع را برای پیگیری‌های بیشتر گزارش دهید.

۲. پیام خطا: «کد نامعتبر است» یا «چنین کدی تعریف نشده است»

این خطا نشان می‌دهد که کد وارد شده در پایگاه داده سامانه تیتک وجود ندارد. دلایل متعددی می‌تواند باعث بروز این خطا شود:

• ورود اشتباه کد: رایج‌ترین دلیل، خطای انسانی در هنگام وارد کردن دستی ۱۶ رقم کد UID است.
• آسیب دیدن برچسب: مخدوش بودن، ناخوانا بودن یا آسیب فیزیکی به برچسب اصالت می‌تواند باعث شود اسکنر بارکد یا خود شما کد را اشتباه بخوانید.
• داروی تقلبی: محصولات تقلبی ممکن است دارای کدهای ساختگی و بی‌معنی باشند که در هیچ سیستمی ثبت نشده‌اند.
• تأخیر در ثبت اطلاعات: گاهی ممکن است محصول به تازگی تولید یا وارد شده باشد و اطلاعات آن با تأخیر توسط شرکت تولیدکننده یا واردکننده در سامانه تیتک بارگذاری شود.

راه حل: ابتدا از صحت ورود کد اطمینان حاصل کنید. کد را مجدداً با دقت وارد کرده یا از طریق اپلیکیشن، بارکد دوبعدی را اسکن کنید. اگر همچنان با این خطا مواجه شدید، از مصرف دارو خودداری کرده و موضوع را با داروخانه در میان بگذارید.

۳. پیام خطا: «تاریخ انقضای این فرآورده گذشته است»

این پیام واضح است و نشان می‌دهد که بر اساس اطلاعات ثبت‌شده در سامانه، تاریخ مصرف دارو به پایان رسیده است. این یکی از مفیدترین جنبه‌های سامانه استعلام است، زیرا حتی اگر تاریخ انقضای درج‌شده روی جعبه به صورت متقلبانه دستکاری شده باشد، سامانه تاریخ صحیح را به شما اعلام می‌کند.

راه حل: مطلقاً از دارو استفاده نکنید. داروهای تاریخ مصرف گذشته می‌توانند اثربخشی خود را از دست داده یا به ترکیبات مضر تبدیل شوند. دارو را به داروخانه بازگردانید.

۴. پیام خطا: «عدم تطابق اطلاعات»

این خطا زمانی رخ می‌دهد که اطلاعات نمایش داده شده توسط سامانه (مانند نام دارو، شرکت سازنده، شماره سری ساخت یا تاریخ انقضا) با اطلاعات درج‌شده روی بسته‌بندی فیزیکی محصول همخوانی ندارد. این مغایرت می‌تواند یک زنگ خطر جدی باشد.

راه حل: تمام اطلاعات دریافتی از سامانه را با دقت با موارد چاپ‌شده روی جعبه دارو مقایسه کنید. در صورت مشاهده هرگونه عدم تطابق، این موضوع می‌تواند نشانه تقلبی بودن یا جابجایی برچسب‌ها باشد. دارو را مصرف نکرده و به داروخانه اطلاع دهید.

دلایل ریشه‌ای و فنی بروز خطاهای استعلام اصالت دارو

فراتر از خطاهای کاربری، برخی از مشکلات ریشه در فرآیندهای صنعتی و زنجیره تأمین دارند که شناخت آن‌ها برای تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان اهمیت ویژه‌ای دارد.

مشکلات مربوط به خط تولید و بسته‌بندی

پایه و اساس یک سیستم رهگیری موفق، تولید و الصاق صحیح برچسب اصالت است. هرگونه نقص در این مرحله اولیه می‌تواند منجر به بروز گسترده خطاهای استعلام اصالت دارو شود. استفاده از دستگاه‌های چاپ و الصاق لیبل (لیبلینگ) بی‌کیفیت می‌تواند باعث چاپ بارکدهای ناخوانا، کدهای مخدوش یا جوهر پخش‌شده شود که فرآیند اسکن را در تمام مراحل بعدی با مشکل مواجه می‌کند. همچنین، عدم هماهنگی نرم‌افزاری بین خط تولید و سیستم تولید کدهای UID می‌تواند منجر به تخصیص کدهای اشتباه یا تکراری به محصولات شود که چالشی بزرگ برای کل زنجیره تأمین ایجاد می‌کند.

چالش‌های زنجیره تأمین و توزیع

اطلاعات هر محصول دارویی باید در مراحل مختلف (خروج از کارخانه، ورود به شرکت پخش، تحویل به داروخانه) در سامانه تیتک ثبت و تأیید شود. هرگونه تأخیر یا خطا در ثبت این اطلاعات توسط شرکت‌های توزیع‌کننده می‌تواند باعث شود که یک محصول سالم و معتبر، هنگام استعلام توسط مصرف‌کننده، با خطای «کد نامعتبر» مواجه شود، زیرا اطلاعات آن هنوز به درستی در سامانه به‌روزرسانی نشده است.

راهنمای عملی برای مصرف‌کنندگان هنگام مواجهه با خطا

۱. آرامش خود را حفظ کنید: هر خطایی لزوماً به معنای تقلبی بودن دارو نیست. ابتدا دلایل ساده‌تر مانند خطای ورود کد را بررسی کنید. ۲. دوباره بررسی کنید: کد را مجدداً و با دقت وارد نمایید. ترجیحاً از بارکدخوان اپلیکیشن تیتک استفاده کنید که خطای انسانی را به حداقل می‌رساند. ۳. با داروخانه مشورت کنید: مسئول فنی داروخانه آموزش دیده است تا در این موارد شما را راهنمایی کند. او می‌تواند استعلام را از طریق سیستم خود نیز بررسی نماید. ۴. از مصرف دارو خودداری کنید: تا زمانی که از اصالت دارو اطمینان کامل حاصل نکرده‌اید، به ویژه در موارد خطای «کد تکراری» یا «عدم تطابق اطلاعات»، از مصرف آن جداً بپرهیزید. ۵. گزارش دهید: موارد مشکوک را حتماً به داروخانه و در صورت لزوم به سامانه ۱۹۰ گزارش دهید. این کار به شناسایی شبکه‌های توزیع محصولات تقلبی کمک شایانی می‌کند.

نقش تجهیزات صنعتی در پیشگیری از خطاهای اصالت

همانطور که اشاره شد، بسیاری از خطاهای استعلام اصالت دارو ریشه در فرآیند تولید و بسته‌بندی دارند. شرکت‌های داروسازی برای اطمینان از انطباق با مقررات سازمان غذا و دارو و کاهش خطاها، نیازمند سرمایه‌گذاری بر روی تجهیزات صنعتی پیشرفته هستند. دستگاه‌های جت پرینتر صنعتی با وضوح بالا، دستگاه‌های لیبل‌زن اتوماتیک دقیق و سیستم‌های ویژن (پردازش تصویر) برای کنترل کیفیت چاپ بارکد، همگی اجزای حیاتی این فرآیند هستند. انتخاب ماشین‌آلات باکیفیت تضمین می‌کند که هر برچسب اصالت به درستی، با وضوح کامل و با اطلاعات صحیح بر روی محصول درج شود و احتمال بروز خطا در مراحل بعدی به حداقل برسد.

مجموعه دمیرکو به عنوان یک پلتفرم B2B تخصصی در زمینه ماشین‌آلات صنعتی، فضایی را برای ارتباط مستقیم میان خریداران و تأمین‌کنندگان برتر این تجهیزات فراهم می‌کند. شرکت‌های دارویی و سایر صنایع می‌توانند از طریق دمیرکو، بهترین دستگاه‌های کدینگ، لیبلینگ و بسته‌بندی را متناسب با نیازهای خط تولید خود یافته و با اطمینان از کیفیت و دقت آن‌ها، به ارتقای سطح ایمنی محصولات و کاهش خطاهای استعلام اصالت دارو کمک کنند. دمیرکو پلی است میان نیاز صنعت و فناوری‌های روز دنیا.